คลองดำเนินสะดวก

เชื่อมระหว่างแม่น้ำท่าจีน กับแม่น้ำแม่กลอง

เดินเรือ คลองดำเนินสะดวก ในแผนที่ GPS

ประวัติ

คลองดำเนินสะดวกได้ถือกำเนิดขึ้นในปี พ.ศ.2409จากพระราชปรารภของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 ที่ว่าการเดินทางจากกรุงเทพฯ ไปยังจังหวัดสมุทรสาครนั้นเรามีคลองภาษีเจริญ ทำให้การเดินทางไปมาได้สะดวกดี แต่ถ้ามีคลองเชื่อมโยงระหว่างกรุงเทพฯ จังหวัดสมุทรสงคราม และจังหวัดราชบุรีก็จะยิ่งสะดวกขึ้นอีกมาก โดยมีนัยแห่งจุดประสงค์ของพระราชปรารภที่ต้องการเชื่อมโยงแม่น้ำหลัก๓ สาย อันได้แก่ แม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำท่าจีน และแม่น้ำแม่กลอง ด้วยคลองเพื่อความสะดวกในด้านคมนาคมทางน้ำ โดยแต่เดิมมีคลองภาษีเจริญเชื่อมระหว่างแม่น้ำเจ้าพระยา และท่าจีนอยู่แล้ว

ต่อมาในปีเดียวกันนั้นเอง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ พระประสาทสิทธิ์ ( เดิมชื่อ ช่วง บุนนาค ต่อมาได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น พระยาศรีสุริยวงศ์ และสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ตามลำดับ เป็นต้นตระกูล บุนนาค ) เป็นผู้อำนวยการในขุดคลองเพื่อเชื่อมแม่น้ำท่าจีน และแม่น้ำแม่กลองโดยใช้งบประมาณจากทุนทรัพย์ส่วนพระองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 จำนวน 400 ชั่ง และทุนทรัพย์ของพระประสาทสิทธิ์ผู้อำนวยการขุดคลองอีก 1000 ชั่งรวม 1400 ชั่ง หรือ 112,000(1 ชั่ง เท่ากับ 80บาท) ซึ่งคิดตามค่าเงินในปัจจุบันต้องเอา 1,500 คูณเข้าไป(สมัยนั้นก๋วยเตี๋ยวชามละ2-3สตางค์ ) ทั้งนี้งบประมาณดังกล่าวไม่ได้นับรวมแรงงานของประชาชนที่เอาแรงมาช่วยขุดด้วย

ในการขุดคลองครั้งนั้นได้ว่าจ้างแรงงานชาวจีนเป็นผู้ขุดคลองเป็นส่วนใหญ่ โดยใช้วิธีขุด 2วา เว้น 1วา แล้วปล่อยให้น้ำหลากเซาะให้ทะลุต่อกัน โดยเริ่มต้นขุดจากปากคลองบางยางแม่น้ำท่าจีน จังหวัดสมุทรสาคร(อำเภอบ้านแพ้วในปัจจุบัน)ผ่านจังหวัดราชบุรี(อำเภอดำเนินสะดวกในปัจจุบัน)และสิ้นสุดที่บางนกแขวก จังหวัดสมุทรสงคราม(อำเภอบางคนทีในปัจจุบัน) รวมระยะทางทั้งสิ้น 33.6กม. ใช้เวลาในการขุดรวม 2 ปี เสร็จสิ้นในปี พ.ศ.2511

เมื่อเจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ ได้ขุดคลองเสร็จแล้ว ได้จัดทำแผนผังในการขุดคลองยาว 880 เส้น กว้าง 6 วา ลึก 1 วา 2 ศอก(2 ศอก = 1 เมตร , 2 เมตร = 1 วา , 1 เส้น = 40 เมตร) ขึ้นทูลเกล้าถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 4 เมื่อพระองค์ได้ทอดพระเนตรดูแผนผังแล้วทรงเห็นว่าคลองที่ขุดใหม่มีความยาวมาก และขุดได้ตรงไม่คดเคี้ยว สะดวกต่อการสัญจรไปมา จึงพระราชทานนามให้เป็นมงคล แก่คลองนี้ว่า "ดำเนินสะดวก" จึงได้ชื่อว่า คลองดำเนินสะดวก นับตั้งแต่นั้นมาจวบจนปัจจุบัน

คลองดำเนินสะดวกเป็นคลองซอยเชื่อมต่อกัน จำนวนมากกว่า 200 คลองอันเกิดจากการเข้ามาจับจองที่ดิน หลังขุดคลองเสร็จแล้วของผู้คนจำนวนมาก รวมทั้งเจ้านายชั้นผู้ใหญ่ ซึ่งหลังจากเข้ามาจับจองแล้ว ก็ทำการขุดคลองซอยเชื่อมต่อคลองใหญ่(คลองดำเนินสะดวก) และเชื่อมต่อคลองซอยซึ่งกันและกัน เพื่อความสะดวกในการสัญจร

นอกจากนี้คลองดำเนินสะดวกยังมีการแบ่งหลักเขตทั้งหมด 9 หลัก โดยเริ่มหลักแรกเป็นหลักศูนย์ ที่บริเวณปากคลองบางยาง และสิ้นสุดหลักสุดท้ายที่ หลักแปด แต่ละหลักจะห่างกัน 4 กม. หลักเขตทั้ง 9 หลักยัง ปรากฏให้เห็นอยู่ในปัจจุบัน โดยหลักศูนย์ถึงหลักห้า อยู่ในเขต อ.บ้านแพ้ว จ.สมุทรสาคร
หลักหก และหลักเจ็ดอยู่ในเขตอ.ดำเนินสะดวก จ.ราชบุรี และหลักแปดอยู่ที่ อ.บางคนที จ.สมุทรสงคราม

สถานที่ท่องเที่ยว

ตลาดน้ำคลองดำเนินสะดวก

ตลาดเก่าบางนกแขวกที่อยู่ปากคลองดำเนินสะดวกริมแม่น้ำแม่กลอง ประตูน้ำ บางนกแขวก เริ่มใช้งานให้เรือแพ่ผ่านเข้าออกคลองดำเนินสะดวก เมื่อปี พ.ศ. 2452 มีนายประตูน้ำทำหน้าที่ก็หลายสิบคน จนปัจจุบันนี้ก็มีอายุการใช้งาน 100 กว่าปี

ที่ทำการประตูน้ำบางนกแขวก

ประตูน้ำบางนกแขวก

ร้านค้าบริเวณประตุน้ำ